بهداشت دهان و دندان مساوی سلامت بدن

بهداشت دهان و دندان به سلامت دندان ها، لثه و کل سیستم دهان و صورت اشاره دارد. سلامت دهان و دندان بخش مهمی از سلامت و تندرستی کلی هر فرد است. بهداشت نامناسب دهان می تواند علاوه بر بیماری های دندانی و دهانی ( از جمله پوسیدگی دندان ها و سرطان دهانی )، با بیماری های قلبی، سرطان و دیابت مرتبط باشد.

حفظ سلامت دندان ها و لثه یک تضمین دائمی است که عمر دندان ها و لثه را بیشتر میکند. هر چه زودتر و بهتر عادات بهداشتی دهان و دندان مانند: مسواک زدن، نخ دندان کشیدن، کم کردن مصرف مواد غذایی دارای قند و شکر و … را یاد بگیریم، از اقداماتی مانند دندانپزشکی های پر هزینه و درمان های طولانی مدت جلوگیری می کنیم.

حقایقی در مورد سلامت دهان و دندان

حفره های دندانی و بیماری های لثه بسیار شایع هستند. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی:

• بین 60 تا 90 درصد کودکان مدرسه ای حداقل یک دندان خراب دارند.
• تقریبا 100 درصد بزرگسالان حداقل یک دندان خراب دارند.
• بین 15 تا 20 درصد بزرگسالان 35 تا 44 ساله بیماری شدید لثه دارند.
• حدود 30 درصد افراد 65 تا 74 ساله در سراسر جهان هیچ دندان طبیعی ندارند.
• در بیشتر کشور ها از هر 100 هزار نفر بین 1 تا 10 مورد سرطان دهانی وجود دارد.

بیماری های دهانی در گروه های جمعیتی فقیر یا مناطق محروم بسیار بیشتر است. اقدامات زیادی وجود دارد که می توان برای حفظ سلامت دهان و دندان انجام داد. به عنوان مثال بیماری های دهان و دندان را می توان تا حد زیادی کاهش داد:

• حداقل 2 بار در روز دندان ها را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
• حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید و یا از واترجت دندانی استفاده نمایید.
• کاهش مصرف مواد غذایی دارای قند و شکر
• داشتن یک رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات
• اجتناب از دخانیات
• استفاده از فلوراید و دهان شویه ها
• چکاب دندان ها توسط دندانپزشک هر 6 ماه یک بار

https://kishteb.com/wp-content/uploads/2022/07/دهان-و-دندان-2.jpg

علائم مشکلات دهان و دندان

برای مراجعه به دندانپزشک خود نباید منتظر بمانید تا علائمی از دندان درد داشته باشید. دو بار در سال برای مراجعه به دندانپزشک معمولا به آن ها این اجازه را می دهد تا دندان ها را برسی کنند و قبل از به وجود آمدن مشکلات جدی جلوی آن را بگیرند.

اگر هر یک از علائم زیر را داشتید در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید:

• زخم یا علائم خاص در دهان که بعد از یک یا دو هفته بهبود نمی یابد
• خونریزی یا تورم لثه پس از مسواک زدن یا نخ دندا کشیدن
• بوی بد دهان
• حساسیت ناگهانی به دماهای سرد و گرم ( غذا ها و نوشیدنی های سرد و گرم )
• دندان درد
• لق شدن دندان ها
• عقب نشینی لثه
• درد هنگام جویدن یا گاز گرفتن
• تورم صورت و گونه
• کلیک کردن فک
• دندان های ترک خورده و یا شکسته
• خشکی مکرر دهان

نکته: اگر هر یک از علائم گفته شده به همراه تب بالا و تورم صورت و گردن باشد، باید به دنبال درمان فوری پزشکی باشید.

علل بیماری های دندان و دهان

حفره های در دهان، انواع باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها را جمع آوری می کند. برخی از این باکتری ها برای دهان مفید هستند که فلور طبیعی دهان را تشکیل می دهند ( به طور کلی در مقدار کم بی ضرر هستند).

اما مواد غذایی سرشار از قند شرایطی را ایجاد می کنند که در آن ها باکتری های تولید کننده اسید می توانند رشد کنند. این اسیدها مینای دندان را حل می کنند و باعث پوسیدگی دندان می شوند.

باکتری های موجود در لثه در یک ماتریکس چسبنده به نام پلاک رشد می کنند. اگر پلاک ها به طور منظم با مسواک زدن و نخ دندان برداشته نشوند، در روی دندان ها جمع می شوند و سفت می شوند که در نتیجه این می تواند لثه را ملتهب کند و باعث به وجود آمدن وضعیتی به نام ژنژیویت ( ورم لثه ) شود. افزایش ان التهاب باعث می شود که لثه از دندان جدا شود (فاصله ای بین دندان و لثه ایجاد می شود). این فرایند باعث ایجاد کیسه هایی می شود که در نهایت ممکن است چرک و عفونت در آن ها جمع شود. این مرحله پیشرفته تر از بیماری لثه پریودنتیت است.

عوامل زیادی در ایجاد ورم لثه و پریودنتیت نقش دارند، از جمله:

• سیگار کشیدن
• مسواک زدن نادرست
• مصرف مکرر غذاها و نوشیدنی های شیرین
• دیابت
• استفاده از داروهایی که میزان بزاق دهان را کاهش می یابد
• سابقه خانوادگی یا ژنتیک
• برخی ویروس ها مانند HIV
• تغییرات هورمونی در زنان
• رفلاکس معده
• استفراغ مکرر به دلیل مشکلات اسیدی معده

https://kishteb.com/wp-content/uploads/2022/07/دهان-دندان-4.jpg

تشخیص بیماری های دهان و دندان

در طول معاینه دندان، دندان پزشک شما از نزدیک موارد زیر را بررسی می کند:

• دندان ها
• دهان
• گلو
• زبان
• گونه ها
• فک
• گردن

دندانپزشک ممکن است برای کمک به تشخیص، با ابزار یا ابزارهای مختلف به دندان ها ضربه بزند یا خراش دهد. همچنین برای تشخیص دقیق تر و چکاب بهتر دندان ها، پزشک نیاز به عکس رادیولوژی دندان دارد. ابزاری به نام پروپ می تواند برای اندازه گیری پاکت لثه استفاده شود.

• پاکت لثه: زمانی که بیماری لثه ایجاد می شود، بافت لثه تحلیل می رود و فضایی به نام پاکت پریودنتال یا لثه ای در اطراف دندان ها ایجاد می شود. (فاصله ایجاد شده بین دندان و لثه)

این ابزار کوچک می تواند به دندانپزشک کمک کند که آیا فرد دچار بیماری لثه شده است یا خیر. در یک دهان سالم، عمق پاکت لثه ای معمولا بین 1 تا 3 میلی متر است. اگر مقدار اندازه گیری بیشتر از این باشد ممکن است به معنای ابتلا به بیماری لثه باشد. اگر دندانپزشک هر گونه توده، ضایعه یا علامت غیر طبیعی در دهان مشاهده کند، ممکن است بیوپسی لثه را انجام دهد. در صورت مشکوک بودن به سرطان دهان همچنین دندانپزشک ممکن است آزمایش های تصویربرداری را نیز برای بررسی بیشتر تجویز کند.

آزمایشات می توانند شامل موارد زیر باشند:

• رادیولوژی
• ام آر آی
• سی تی اسکن
• آندوسکوپی

انواع بیماری های دهان و دندان

ما از دندان ها و دهان خود استفاده زیادی میکنیم بنابر این جای تعجب نیست که در طول زماندندان های ما دچار خرابی شوند، به خصوص اگر به درستی از دندان های خود مراقبت نکنیم .با رعایت بهداشت دهان و دندان می توان از اکثر مشکلات دهانی و دندانی پیشگیری کرد. همه ی افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار با مشکلات دندانی مواجه می شوند.

حفره ها: به حفره ها پوسیدگی دندان گفته می شود. این ها قسمت هایی از دندان هستند که برای همیشه آسیب دیده اند و حتی ممکن است سوراخ هایی در آن ها وجود داشته باشد.

پوسیدگی دندان بسیار شایع است. آنها زمانی ایجاد می شوند که باکتری ها، غذاها و اسیدها روی دندان ها را می پوشانند و پلاک ایجاد می شود. اسید روی دندان شروع به از بین بردن مینای دندان و سپس عاج زیرین یا بافت همبند می کند، با گذشت زمان این امر می تواند منجر به آسیب دائمی شود.

https://kishteb.com/wp-content/uploads/2022/07/دهان-و-دندان-3.jpg

بیماری لثه: بیماری لثه که ژنژیویت (جینجیویت) نیز نامیده می شود، التهاب لثه است. این معمولا نتیجه ایجاد پلاک روی دندان ها، به دلیل عادت های نامناسب مسواک زدن و نخ دندان کشیدن است. نیمی از بزرگسالان با بعضی از نشانه‌های جینجیویت مواجه می‌شوند. کوتاهی در رعایت بهداشت دهان و دندان، ابتلا به بیماری‌های سیستمی کاهش دهنده مقاومت در برابر عفونت، سیگار کشیدن و بارداری از عامل‌های خطر بیماری لثه به شمار می‌آید. ژنژیویت اگر درمان نشود می تواند منجر به پریودنتیت شود که یک عفونت جدی تر است.

پریودنتیت: با پیشرفت پریودنتیت، عفونت می تواند به فک و استخوان سرایت کند. همچنین می تواند به کل بدن سرایت کند در واقع عفونت به کل بدن برسد.

تیره شدن دندان‌ها: بد رنگ شدن دندان پس از آسیب‌ دیدگی دو دلیل اصلی دارد، یا دندان تلاش می‌کند که از عصب محافظت کند یا دندان در حال مردن و از بین رفتن است. اگر دندان در حال محافظت از عصب باشد، تیره‌ تر از دندان‌های کناری می‌شود. اگر رنگ دندان مانند رنگ کبودی و خون‌مردگی شده باشد، به این معنا است که دندان به احتمال زیاد مرده است.

دندان عقل نهفته: دندان عقل بسیاری از افراد نهفته است، یعنی از لثه خارج نشده و زیر خط فک باقی مانده یا رشد مناسبی نداشته است.

مال اکلوژن: به حالتی گفته می‌شود که دندان‌های بالا و پایین به خوبی روی یکدیگر قرار نمی‌گیرد و دارای گونه ‌های مختلفی چون دیپ بایت، آندربایت و به هم فشردگی است.

ساییدگی مینای دندان: مسواک زدن شدید و قرار گرفتن در معرض مواد اسیدی، عمدتا در اثر نوشیدن آب مرکبات یا نوشابه، باعث ساییدگی سطح دندان می‌شود و آن‌ها را شفاف یا بدرنگ می‌کند.

اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی: اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) به مجموعه عارضه‌ های درگیر کننده این مفصل گفته می‌شود که دقیقاً زیر گوش‌ها و بالای فک قرار دارد. بیماران مبتلا به این اختلال ناخودآگاه شب‌ها دندان قروچه می‌کنند و فک‌ها را روی هم فشار می‌دهند.

دندان های ترک خورده و یا شکسته: اگر دندان های شما حساس هستند، ممکن است پس از خوردن غذاها و نوشیدنی های سرد و گرم احساس درد و ناراحتی کنید. در حالی‌که ترک دندان کاملاً قابل‌ پیشگیری نیست، اما می‌توان اقداماتی را به منظور اجتناب از قرار گرفتن دندان در معرض ترک انجام داد. از جمله:

• از جویدن مواد غذایی و اشیاء سخت مانند یخ، دانه ذرت بو داده نشده و … خودداری کنید.
• از ساییدن دندان ‌ها به یکدیگر یا دندان‌ قروچه خودداری کنید.
• چنانچه در هنگام خواب دندان ‌قروچه می‌روید، از یک نگه‌ دارنده یا محافظ دهانی برای محافظت از دندان‌ های خود با مشورت پزشک استفاده کنید.
• در هنگام انجام ورزش ‌های تماسی از محافظ دهانی یا ماسک استفاده نمایید.
• در صورت مشاهده علائم ترک‌ خوردگی یا شکستگی دندان، سریعا به دندان ‌پزشک مراجعه کنید. در صورت تشخیص زود هنگام، احتمال نجات یک ‌دندان ترک ‌خورده و یا شکسته بالا خواهد بود.

https://kishteb.com/wp-content/uploads/2022/07/دهان-و-دندان-5.jpg

سرطان دهان: سرطان دهان می تواند شامل سرطان های زیر باشد:

• سرطان لثه
• زبان
• لب
• گونه
• کف دهان
• کام سفت و نرم

سرطان دهان در نتیجه رشد سلول های بدخیم در دهان به وجود می آید. با اینکه این نوع سرطان نادر می باشد ولی می تواند بسیار خطرناک باشد. این سرطان در بزرگسالان و در افراد بالای ۴۰ سال شایع ‌تر است ولی امروزه شیوع آن در بین جوانانی که از تنباکوهای جویدنی استفاده می‌کنند در حال افزایش است. این بیماری  از جمله سرطان هایی است که سریع در بدن پخش می شود. در ابتدا سرطان بصورت آفت غیر سرطانی و یا جوشی قرمز رنگ و یا زخم هایی در دهان ظاهر شود، که به تدریج به صورت تومور سرطانی تغییر می کند.

دندانپزشک معمولا اولین کسی است که سرطان دهان را تشخیص می دهد. از علائم اولیه ی این بیماری می تواند به موارد زیر اشاره کرد:

• زخم دهان بهبود نمی یابد
• دندان ها شل و لق شده اند
• احساس درد در دهان و گوش
• سخت جویدن و بلعیدن غذا
• رشد توده های غیر عادی در داخل دهان و گونه
• تغییر صدا
• از دست دادن وزن ناگهانی
• بوی بد دهان
• ورم در ناحیه دهان
• خواب رفتگی صورت
• اختلالات و به هم ریختگی شکل ظاهری زبان، فلج زبان و از کار افتادگی آن
• ورم در ناحیه چانه یا قسمت داخلی لپ یا لثه یا لب ها

ارتباط بین سلامت دهان و دندان با کل بدن

سلامت دهان و دندان در سال های اخیر اهمیت زیادی پیدا کرده است، زیرا محققان ارتباطی بین کاهش سلامت دهان و شرایط سیستمیک زمینه ای را کشف کرده اند. به نظر می رسد یک دهان سالم می تواند به شما کمک کند تا بدن سالمی داشته باشید.

باکتری های دهان و التهاب ممکن است با موارد زیر مرتبط باشد:

• بیماری قلبی
• اندوکاردیت یا التهاب غشای داخلی قلب
• تولد زودرس
• وزن کم هنگام تولد

باکتری ها می توانند از دهان به جریان خون منتقل شوند و باعث اندوکاردیت عفونی شوند. (اندوکاردیت عفونی، یک عفونت تهدید کننده دریچه قلب است.)

https://kishteb.com/wp-content/uploads/2022/07/دهان-و-دندان-6.jpg

درمان مشکلات دهان و دندان

حتی اگر از دندان های خود به خوبی مراقبت کنید باید 2 بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورت بروز علائم بیماری لثه، عفونت یا سایر مشکلات دندانپزشک شما درمان های دیگری را توصیه می کند:

• جرم گیری عمیق دندان
• فلوراید درمانی
• مصرف آنتی بیوتیک
• پرکردن دندان-روکش دندان
• عصب کشی
• پروبیوتیک ها
• تغییر عادت های روزانه

برای هر یک از بیماری های دهانی درمان های متفاوتی وجود دارد:

عفونت دندان (آبسه دندان): اگر داخل یا اطراف دندان درد داشته باشید، درمان عصب‌کشی (روت کانال) انجام می‌شود. دندانپزشک پالپ (مغز دندان) را خارج می‌کند، اتاق پالپ و کانال عصب را تمیز می‌کند، سپس دندان را پر می‌کند. در پایان دندانپزشک دندان را روکش می‌کند.

تیره شدن دندان‌ها: معمولاً لازم است که دندان عصب‌کشی و پس از آن روکش گذاشته شود. گاهی نیز چاره‌ ای جز کشیدن دندان باقی نمی‌ ماند. اگر دندان آسیب دیده شیری باشد، می‌توان آن را به حال خود رها کرد تا بیفتد.

دندان عقل نهفته: اگر دندانپزشک پس از مشاهده تصویر رادیوگرافی (X-rays) احتمال دهد که دندان نهفته مشکل‌ساز خواهد شد، کشیدن آن را توصیه می‌کند.

مال اکلوژن: اکثر اختلال‌های بایت و نامرتبی دندان ‌ها را می‌توان با روش ‌هایی مثل ارتودنسی فلزی یا براکت‌های سرامیکی شفاف چسبانده شده به جلوی هر دندان اصلاح کرد. سیم‌ها متصل به بریس‌ها به صورت دوره‌ای سفت می‌شود تا دندان‌ها را به جایگاه صحیح حرکت دهد.

ساییدگی مینای دندان: دندان در صورت لزوم با مواد باندینگ ترمیم می‌شود. اما برای پیشگیری از آسیب ‌دیدگی بیشتر باید عادت‌ های خود را تغییر دهید. اگر مشکل ناشی از مسواک زدن نامناسب باشد، دندان‌ها را با مسواک نرم یا برقی به روش صحیح و با ملایمت مسواک بزنید.

دندان قروچه: محافظ دهانی به صورت سفارشی برای بیمار ساخته می‌شود تا در طول خواب از دندان‌ها محافظت کند. اگر اضطراب دلیل دندان قروچه باشد، راهی برای آرام کردن خود بیابید.

حساسیت دندان: استفاده از ژل فلوراید یا خمیردندان درد مربوط به حساسیت را از بین می‌برد. دندانپزشک دندان حساس را با روکش یا مواد باندینگ می‌پوشاند.

اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی: این اختلال گاهی به روش‌های ساده‌ای مانند تمرین‌ های آرام سازی، کمپرس سرد، ایبوپروفن و پرهیز از خوردن غذاهای سفت درمان می‌شود.

بیماری لثه: بیماری لثه در مراحل اولیه را می‌توان با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن درمان کرد. دندانپزشک جرم گیری عمقی را در اطراف دندان‌ها و زیر خط لثه انجام می‌دهد. اگر بیماری آن ‌قدر پیشرفت کرده باشد که به لثه‌ها و استخوان آسیب بزند، دندانپزشک پیوند لثه را توصیه می‌کند.

بوی بد دهان: بوی بد دهان می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد به طور کلی رعایت بهداشت دهان و دندان، یعنی مسواک زدن و نخ دندان کشیدن و جرم‌گیری منظم از ابتلا به بیماری لثه و بدبو شدن دهان جلوگیری می‌کند. استفاده از پاک کننده زبان نیز برای داشتن دهانی خوشبو توصیه می‌شود.

خشکی دهان: ژل‌های مرطوب کننده دهان یا بزاق مصنوعی عملکرد غدد بزاقی را بهبود می‌ دهد. اگر فکر می‌کنید دچار خشکی دهان هستید، به دندانپزشک مراجعه کنید.

سرطان دهان: سیگار کشیدن را ترک کنید و از دندانپزشک بخواهید که غربالگری سرطان دهان را در هر ویزیت انجام دهد. حتی افرادی که اکثر یا تمام دندان‌های خود را از دست داده‌اند، باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند تا از مناسب بودن دندان مصنوعی خود مطمئن شوند، تحریک مزمن یکی از عامل‌های خطر سرطان دهان محسوب می‌شود.

نکته: در نظر داشته باشید اگر هر گونه احساس ناراحتی در دهان و دندان خود دارید باید به دندانپزشک مراجعه کنید و طبق دستورات پزشک عمل کنید. با رعایت بهداشت دهان و دندان از بروز بیماری جلوگیری کنید.

حرف آخر

هر دندان در دهان شما یک الماس است. با مراقبت و رعایت بهداشت صحیح از الماس های خود مراقبت کنید. همچنین با رعایت بهداشت دهان و دندان، درمان های پر هزینه و طولانی مدت را کاهش دهید.