آزمایش قند خون چیست؟

  آزمایش قند خون چیست؟   آزمایش قند خون روشی است که برای سنجش میزان قند یا گلوکز خون مورد استفاده قرار می گیرد. پزشک معالج معمولا این آزمایش را بعنوان آزمایش ادواری سالایانه و یا برای کمک به تشخیص دیابت تجویز می کند. افراد مبتلا به دیابت نیز با استفاده از این آزمایش می توانند وضعیت بیماری خود را بهتر مدیریت کنند. آزمایش قند خون با استفاده از دستگاه قند خون خانگی نتایج فوری را در اختیار شما قرار می دهد که این نتایج در موارد بسیاری کاربرد دارد. برخی از این موارد عبارتند از :

• برنامه غذایی یا نوع و شدت ورزش شما باید با تغییر همراه باشد.
• داروها مصرفی یا مدیریت و درمان دیابت شما قابل ارزیابی خواهد بود.
• سطح قند خون (بالا یا پایین) شما در حال حاضر در چه وضعیتی قرار دارد.
• اهداف کلی شما برای درمان یا کنترل دیابت قابل کنترل و نظارت است.

آزمایش قند خون لزوما برای افراد دیابتی مورد استفاده قرار نمی گیرد. پزشک شما ممکن است از این آزمایش به عنوان بخشی از یک چکاپ معمولی برای سنجش سلامت عمومی شما استفاده کند. همچنین ممکن است پزشک شما به دنبال این باشد که ببینند آیا شما دیابت یا پیش دیابت دارید. ( وضعیتی که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است) در صورت وجود هر یک از علائم و موارد زیر خطر ابتلا به دیابت در افراد افزایش پیدا می کند:

• سن 45 سال به بالا
• اضافه وزن
• عدم فعالیت ورزشی مناسب
• فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا، یا سطوح پایین کلسترول خوب (HDL)
• سابقه دیابت بارداری یا تولد نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم
• سابقه مقاومت به انسولین
• سابقه سکته مغزی یا فشار خون بالا
• سابقه خانوادگی دیابت

بررسی سطح قند خون می تواند در خانه یا در مطب پزشک انجام شود. برای اینکه اطلاعات بیشتری در مورد آزمایشات قند خون و اینکه این آزمایشات برای چه کسانی لازم است و نتایج آنها به چه معناست، در ادامه مطلب با ما همراه باشید :   چرا آزمایش قند خون پزشک معالج شما طبق شواهد و علائم بالینی و برای تشخیص بیماری دیابت یا پیش دیابت اقدام به تجویز این آزمایش می کند. این آزمایش میزان گلوکز خون شما را اندازه گیری می کند. بدن شما کربوهیدرات های موجود در غذاهای مصرفی شما مانند غلات و میوه ها را به گلوکز تبدیل می کند. گلوکز، قند، یکی از منابع اصلی تامین انرژی بدن شما است. برای افراد مبتلا به دیابت، انجام آزمایش خانگی سنجش قند خون به مدیریت بهتر بیماری کمک فراوانی می کند. انجام این آزمایش  می تواند با تعیین سطح قند خون، به شما کمک کند تا ببینید که آیا نیاز به تغییر یا تنظیم مجدد رژیم غذایی، ورزش یا داروهای دیابت خود دارید یا خیر. قند خون پایین (هایپوگلیسمی) وضعیتی است که در آن سطح قند خون از میزان طبیعی بسیار پایین تر است و در صورت عدم درمان می تواند منجر به تشنج ، کما و در برخی موارد مرگ نیز شود. در مقابل قند خون بالا (هایپرگلیسمی) وضعیتی است که در آن سطح قند خون از حالت طبیعب بسیار بالاتر است که می تواند منجر به کتواسیدوز شود، که یک وضعیت بسیار خطرناک و تهدید کننده جان بیمار است که اغلب برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بسیار نگران کننده است. کتواسیدوز زمانی اتفاق می افتد که بدن شما برای انجام سوخت و ساز شروع به استفاده از چربی می کند. هایپرگلیسمی در یک بازه زمانی طولانی می تواند خطر نوروپاتی (آسیب های عصبی)، همراه با بیماری های قلبی، کلیوی و چشمی را در فرد بیمار به شدت افزایش دهد. خطرات و عوارض آزمایش قند خون این آزمایش معمولا هیچگونه عوارض و خطری برای شما ندارد. ممکن است در محل خون گیری کمی درد یا کبودی ایجاد شود که این حالت تنها در صورت خونگیری وریدی اتفاق می افتد که مورد نیز کمتر از یک روز به طور کامل برطرف می شود.    انواع آزمایش قند خون آزمایش قند خون به دو روش انجام  میگیرد. روش اول که سریترین و راحت ترین ورش است به این صورت است که با استفاده از دستگاه قند خون خانگی قطره ای خون از نوک انگشت گرفته و با استفاده از نوار تست قند خون و دستگاه ، میزان قند خون را به سرعت مشاهده کنید. روش دوم که در مطب یا آزمایشگاه انجام می شود معمولا با استفاده از خون گیری وریدی انجام می شود. نمونه خون گرفنه شده معمولا برای غربالگری دیابت مورد استفاده قرار می گیرد. آزمایش قند خون ناشتا (FBS) توسط پزشک شما تجویز می شود تا سطح قند خون شما یا یک هموگلوبین گلیکوزیله را که آزمایش هموگلوبین A1C نیز نامیده می شود، اندازه گیری می کند. نتایج این آزمایش نشان دهنده وضعیت قند خون شما در 90 روز گذشته می باشد. این نتایج برای تعیین ابتلای شما به دیابت یا پیش دیابت مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین با کمک آزمایش نحوه مدیریت دیابت قابل کنترل است.   زمان انجام آزمایش قند خون زمان و تعداد دفعات انجام آزمایش بستگی به نوع دیابت و سیستم درمانی شما دارد. ممکن است در برخی موارد شخص بیمار روزانه مجبور به انجام این آزمایش باشد.   دیابت نوع 1 در صورتی که از بیماری دیابت نوع 1 رنج میبرید و برای کنترل بیماری از دوزهای چند گانه انسولین و یا از پمپ انسولین استفاده می کنید باید قبل از موارد زیر قند خون خود را اندازه گیری کنید :

• خوردن هر وعده غذایی یا میان وعده
• ورزش کردن
• خوابیدن
• کارهای حیاتی مانند رانندگی یا نگهداری از کودک

  قند خون بالا در صورتی که دیابت دارید و احساس تشنگی زیاد و تکرر ادرار دارید، باید فورا سطح قند خون خود را اندازه گیری نمایید. اینها از علائم قند خون بالا است و ممکن است لازم باشد برای کنترل وضعیت تغییری در برنامه درمانی خود اعمال کنید. در صورتی که پس از آزمایش متوجه شدید که دیابت شما در کنترل کامل است و هنوز دارای علائم ذکر شده هستید احتمالا تحت استرس شدید قرار دارید و یا از بیماری رنج میبرید. برنامه ورزشی  منظم و مدیریت مصرف کربوهیدرات در خوراکی های مصرفی می تواند به کاهش سطح قند خون شما کمک فراوانی کند. اگر این تغییرات تاثیری در روند کنترل بیماری نداشت، لازم است با پزشک معالج خود مشورت کنید تا  در مورد چگونگی کنترل سطح قند خون خود و قرار گرفتن در محدوده هدف شما را راهنمایی کند.   قند خون پایین در صورت احساس هر یک از علائم زیر سطح قند خون خود را بررسی کنید:

• لرزش بدن
• عرق کردن غیر معمول یا سرد
• حساسیت بی مورد یا بی حوصلگی
• سردرگمی
• سنگینی سر یا سرگیجه
• گرسنگی و حالت تهوع
• خواب آلودگی
• گزگز یا بی حسی در لب یا زبان
• ضعف بدن
• عصبانیت، لجبازی یا احساس غم و ناراحتی بی دلیل

برخی از علائم مانند هذیان، تشنج، یا بیهوشی می تواند از علائم قند خون پایین یا شوک انسولین باشد. اگر برای کنترل دیابت از طریق روزانه انسولین استفاده میکنید، از پزشک خود در مورد گلوکاگون بپرسید، داروی تجویزی که می تواند در صورت داشتن واکنش شدید قند خون پایین کمک کند. همچنین برخی افراد قند خون پایین دارند اما از این مشکل آگاهی ندارند و علائمی از خود نشان نمی دهند. به این حالت ناآگاهی هایپوگلیسمی گفته می شود. در صورتی که سابقه عدم آگاهی از هایپوگلیسمی دارید، نیاز دارید که قند خون خود را بیشتر آزمایش کنید.   زنان باردار برخی از زنان در دوران بارداری خود به دیابت بارداری مبتلا می شوند. در زمان بارداری به دلیل بروز تغییرات هورمونی در زنان، سطح انسولین و نحوه استفاده بدن از انسولین تغییر می کند که این امر باعث تجمع قند در بدن می شود. در صورت ابتلا بیماری دیابت بارداری پزشک به شما توصیه می کند تا سطح قند خون خود را بطور مرتب بررسی نمایید تا تغییرات آن را بتوانید کنترل کنید و از بروز خطر برای خود و جنین جلوگیری کنید. دیابت بارداری معمولا بعد از زایمان از بین می رود.   آزمایش تصادفی اگر دیابت نوع 2 دارید و برنامه درمانی شما مبتنی بر رژیم غذایی و ورزش است، شاید آزمایش خانگی غیرضروری نباشد. همچنین اگر داروهای مصرفی شما با قند خون پایین مرتبط نیستند هم ممکن است نیازی به آزمایش خانگی نداشته باشید. البته در این موارد حتما باید با پزشک معالج خود مشورت کنید.   آزمایش قند خون چگونه انجام می شود؟ برای گرفتن نمونه، پزشک با استفاده از یک سوزن که در رگ شما فرو می‌کند اقدام به خون گیری می‌کند. برای انجام آزمایش ناشتا FBS شما 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش نباسد چیزی بخورید که این زمان بستگی به توصیه پزشک شما دارد. قبل از آزمایش A1C نیازی به ناشتا بودن نیست.   آزمایش خانگی آزمایش قند خون به سادگی در خانه با دستگاه گلوکومتر (تست قند خون) قابل انجام است. مراحل انجام کار تقریبا در تمام دستگاه ها یکسان است. اما برای هر دستگاه راهنمای کامل نحوه استفاده از دستگاه باید مطالعه شود. این روش شامل خارش انگشت و قرار دادن خون روی نوار تست است که معمولا در دستگاه قرار دارد یا بسته به مدل دستگاه باید آن را تهیه کنید. نتایج در عرض مدت زمانی کوتاه، 10 تا 20 ثانیه روی صفحه نمایش داده می شود.   پایش مداوم گلوکز (CGM) برای پایش مداوم سطح قند خون از سنسوری که در زیر پوست قرار می گیرد استفاده می شود. که با بررسی مداوم قند خون در زمان تغییر خارج از حد طبیعی به شما هشدار می دهد. این سنسور می تواند از چندین روز تا یک هفته قبل بدون نیاز به تعویض کار کند. اما همچنان برای اطمینان از کالیبره بودن CGM می بایست حداقل 2 مرتبه در روز قند خون خود را با تستر اندازه گیری کنید. دستگاه های CGM برای بیماران با مشکلات حاد مانند شناسایی سطوح پایین قند خون چندان قابل اعتماد نیستند. برای کسب نتایج دقیق باید از دستگاه تست قند خون خود استفاده کنید.   تحلیل نتایج آزمایش قند خون بسته به شرایط روحی و جسمی شما و زمان انجام آزمایش، سطح قند خون شما باید در محدوده اهداف ذکر شده در زیر باشد:     بسته به شرایط روحی و جسمی شما و زمان انجام آزمایش، سطح قند خون شما باید در محدوده اهداف ذکر شده در زیر باشد: معمولا پزشکان بسته به عوامل زیر محدوده هدف مشخص تری را برای سطوح قند خون شما ارائه می دهند:

• تاریخچه شخصی
• چه مدت دیابت دارید
• وجود عوارض دیابت
• سن
• بارداری
• سلامت کلی

پایش مداوم سطح قند خون یکی از روش های کنترل دیابت است. بهتر است نتایج بدست آمده از آزمون های خود را در یک دفترچه یادداشت کنید. داشتن چنین اطلاعاتی در بهبود روند درمانی و در اختیار داشتن سابقه پزشکی بسیار مفید است.   تحلیل جواب آزمایش در جدول زیر می توانید ببینید جواب آزمایش قند خون شما به چه معناست :     اگر نتایج آزمایش شما حاکی از پیش دیابت یا دیابت باشد، پزشک شما با تنظیم یک برنامه درمانی به کنترل بیماری شما کمک می کند.